وقتی عبارت ''طراحی غذا'' به گوش میرسه اکثر افراد تصور می‌کنند منظور چگونگی چیدمان غذا در یک ظرف است. خیر. طراحی غذا نحوه چیدمان آن در بشقاب نیست. یا حداقل فقط اون نیست. طراحی غذا بسیار وسیع‌تر از اینهاست.
''فود دیزاین'' شاخه جدیدی از دیزاین و طراحی‌صنعتی است که در بیان ساده، ارتباط بین غذا و دیزاین است. فود دیزاین، پروسه دیزاینی ست که منجر به خلق نوآوری در محصولات، خدمات و سیستم‌ها برای غذا و خوردن می‌شود؛ از تولید، تدارکات، نگهداری و حمل و نقل گرفته تا آماده‌سازی، نحوه ارائه، مصرف و دور ریزی.
مدل توسعه‌یافته زیر بخوبی تلاقی و ادغام زیرشاخه‌های فود دیزاین و اینکه چطور شاخه‌های دیگر فود دیزاین رو تحت تاثیر قرار می‌دهند رو نشون میده:
و اما این زیرشاخه‌ها چیست و چگونه یک فود دیزاینر کار می‌کند؟
طراحی محصولات غذایی
در این زیرشاخه غذا متریالی‌ست که دیزاینر با آن سر و کار دارد. ممکن است محصولات خوراکی بکار گرفته شوند که پتانسیل تولید انبوه دارند. مثل چیپس، پاستا، بستنی، شکلات، تنقلات و ...
معمولا یک فود-دیزاینر با پروسه طراحی محصول یا طراحی‌صنعتی آشنایی دارد و بخوبی می‌داند چگونه برای شکل‌دهی مواد غذایی باید قالب‌سازی، حجم‌دهی و ... شود. احتمالا آشنایی اندکی با طراحی بسته‌بندی داشته یا با یک طراح بسته‌بندی همکاری می‌کند. لزوما یک فود دیزاینر متخصص علوم و فناوری غذا نیست شاید آشنایی اندکی داشته باشد. در نتیجه یک دانشمند علوم تغذیه‌ای که مواد خوراکی را می‌شناسد می‌تواند همکار مناسبی در روند تولید غذا باشد.
طراحی برای غذا
این زیرشاخه شامل همه محصولاتی است که برای آماده سازی، پخت، سرو، نگهداری و حمل نقل محصولات غذایی بکار گرفته می‌شوند. از ظروف غذایی همچون کاسه و بشقاب و ابزار آشپزی گرفته تا لوازم برقی مانند مخلوط‌کن، پلوپز، یخچال و پرینترهای سه بعدی غذا.
دوباره در این دسته‌بندی یک فود-دیزاینر پیش زمینه‌ای در طراحی محصول یا طراحی صنعتی دارد و ممکن است با روند طراحی بسته‌بندی و گرافیکی آشنایی داشته یا با یک طراح بسته بندی و گرافیست همکاری کند. بطور معمول طراحی که برای غذا طراحی می‌کند آشنایی اندکی با مواد غذایی داشته ولی میبایست بطور مستقیم با یک متخصص مانند یک سرآشپز ماهر در ارتباط باشد. برای طراحی یک کاسه طراح باید نیازهای یک سرآشپز را بداند. یا اگر بسته بندی مواد غذایی تازه را طراحی می‌کند باید با یک تولیدکننده مواد غذایی در ارتباط باشد تا بداند این بسته‌بندی چگونه باشد تا ماده غذایی دیرتر فاسد شده، درست جابجا و مصرف شود.
طراحی خوراکی‌ها و طراحی ملزومات مربوط به خوراکی‌ها دو زیرشاخه از فود دیزاین هستند که طراحان در این دسته‌ها بسیاری از مواقع با هم همپوشانی داشته یا با هم کار می‌کنند.
طراحی با غذا
در این زیرشاخه محصولاتی را می‌بینیم که از خلاقیت و نبوغ یک سرآشپز با گذر از مرزها در هنر آشپزی سرچشمه گرفته و خلق می شوند. در این دسته‌بندی محصولات همه خوردنی هستند ولی برای تولید انبوه در نظر گرفته نمی‌شوند بلکه برای خوردن پس از خلق آن تهیه می‌شوند. حمل و نقل عمده در این بخش صورت نمیگیرد ولی ممکن است مشتری غذایی را از محل تهیه، دریافت و در محلی دیگر از آن استفاده کند. در نتیجه از بشقاب‌های لوکس طراحی شده در رستوران‌ها تا ساندویچ‌ها، کیک‌های تزئین شده و نان‌های خریداری شده از نانوایی در این دسته قرار می‌گیرند. طراحان این بخش افرادی با سابقه هنر آشپزی همچون آشپزها، نانوایان، شیرینی‌پزها و ... هستند که به تنهایی کار می‌کنند و خوراکی مورد نظر را تهیه می‌کنند. همکاران این افراد مدیران و کارکنان رستوران‌ها یا کافه‌ها هستند.
آیا همه سرآشپزان دیزاینر هستند؟
یک نکته مهم در این بخش وجود دارد و اون اینکه همه سرآشپزان طراح نیستند. همونطور که گفته شد فود دیزاین شاخه‌ای از دیزاین است، درست است که برای دیزاین تعاریف بیشماری ارائه شده است ولی آنچه که بر آن اتفاق نظر وجود دارد نوآوری است. در نتیجه سرآشپزانی که از تکینیک‌های آشپزی نوآورانه و تکنولوژی استفاده می‌کنند و در جستجوی پاسخ احساسی مطلوب و خوشایند یا تجربه لذت‌بخش از طرف مشتریان هستند، طراح غذا به حساب می‌آیند.
همونطور که در مدل ارائه شده مشاهده می شود یک همپوشانی بین طراحی برای غذا و طراحی با غذا وجود دارد. چرا که برای سرو یک ماده خوراکی نیاز به ظروف و یا بسته‌های حمل خوراکی است که این محصولات توسط طراحان برای غذا طراحی می شوند. از اینرو این دو گروه میبایست با هم در ارتباط مستقیم باشند چرا که جنس، فرم، بافت، امکان حفظ رطوبت و دمای مناسب و سهولت استفاده در تجربه خوردن تاثیر می‌گذارد.
همچنین طراحان با غذا و طراحان محصولات غذایی با هم در ارتباط هستند تا برای نحوه طراحی مواد خوراکی همکاری کنند.
محیط در طراحی غذا
طراحی تمام فضاهایی که برای خوردن یا تهیه غذا استفاده می‌شوند در این زیرشاخه قرار می‌گیرند. طراحی تمام بخش‌های این فضاها از تقسیم‌بندی و چیدمان، طراحی مبلمان، نور، موزیک و ... به عهده طراحان محیط‌های مربوط به مواد خوراکی است. در وحله اول رستوران‌ها و کافه‌ها تنها محیط‌هایی به نظر می‌رسند که باید طراحی شوند. ولی جا-لیوانی تعبیه شده در صندلی سالن‌های سینما و تئاتر که افراد را از نگه داشتن ظروف مربوطه در طول زمان بی‌نیاز می‌کنند، نمونه‌های کاربردی از طراحی محیطی برای مصرف‌کننده و خلق تجربه متناسب و خوشایند برای آنهاست.
طراحان این زیرشاخه سابقه طراحی داخلی یا معماری دارند و بخوبی با فضا آشنا هستند. طراحی محیط‌های مصرف مواد خوراکی یا تهیه آنها بعهده این طراحان است. در نتیجه یک همپوشانی مستقیمی بین طراحان این فضاها و طراحان با غذا همچون آشپزها، نانوایان، شیرینی‌پزها و کسانی که ساندویچ درست می‌کنند وجود دارد، چرا که برای طراحی محیط فعالیت آنها باید از تمامی نیازهای آنها مطلع بود تا بر آن اساس طراحی انجام شود. همچنین یک ارتباط مستقیم بین طراحان این فضاها و مدیران رستوران و کافه‌ها وجود دارد تا محیطی جذاب و مناسب برای مشتریان آنها خلق شود.
طراحی غذا خوردن
این زیرشاخه شامل طراحی تمامی بخش‌ها و جزئیات پروسه و موقعیت‌های غذا خوردن می‌شود. بیش از اینکه به یک غذا خوردن ساده در رستوران بپردازد بر وعده غذایی و رویدادی کوتاه مدت تمرکز دارد. بطور مثال فعالیت کیترینگ‌ها که بسته‌های غذایی را طراحی می‌کنند که نهایتا یک وعده تا تمامی وعده‌های یک روز را شامل می‌شود، یا مثلا خوراکی‌های یک جشن عروسی، یک ناهار کاری و یا مهمانی‌های مناسبتی مانند تولد یا سالگرد.
در این دسته طراح غذا همه چیز را از خود غذاها گرفته تا ظروف، چیدمان، المان‌ها، محیط، نور، موزیک، تعداد و نقش کارکنان و ... را طراحی و سازماندهی می‌کند. به دلیل گستردگی و آزادی عمل در این بخش راهکارهای خلاقانه بسیاری ارائه می‌شود و تجربه‌های خوردن را لذت‌بخش می‌کند. این گستردگی یک همپوشانی وسیعی با دیگر زیرشاخه‌ها ایجاد می‌کند و تقریبا طراح غذا خوردن با تمامی زیرشاخه‌های دیگر مربوط به فود دیزاین همکاری می‌کند.
طراحی خدمات غذا
در این زیرشاخه طراحی تمامی خدمات مربوط به غذا قرار می‌گیرد. این بخش جای کار بسیاری دارد و بسیاری بر این عقیده‌اند که آینده فود دیزاین بر این زیرشاخه تمرکز خواهد داشت. طراحی نحوه ارائه، نشانه‌های بصری و ساختار رویدادها در این دسته قرار می‌گیرند. همچنین مدیریت تمامی افراد درگیر در پروسه و برقراری ارتباط دست اندرکاران با ارائه نهایی به مصرف‌کننده بر عهده طراح خدمات مربوط به غذاست.
ارتباط تنگاتنگی بین طراحی خدمات غذا و طراحی محیط غذا خوردن وجود دارد. چرا که برای ارائه خدمات طراحی شده نیاز به فضایی مناسب است. یک فروشگاه مواد غذایی، یک سالن غذاخوری یا حتی خدمات مواد غذایی بیمارستان‌ها برای تهیه و آماده سازی نیاز به طراحی فضای بخصوص دارند. این فضا در راهکارهایی ممکن است مجازی همچون یک پلتفرم سفارش و ارسال غذا باشد که در این صورت طراحان خدمات مواد غذایی با طراحان وب و اپلیکیشن در ارتباط خواهند بود.
بطور کلی طراحان خدمات مواد غذایی تقریبا با تمامی زیرشاخه‌های مربوط به فود دیزاین در ارتباط نزدیک هستند و در موقعیت‌های مختلف همپوشانی دارند.
چرا مهم است بدانیم طراحی غذا چیست؟
دانستن اینکه فود دیزاین چیست و داشتن تصویر گستره‌تری از زیرشاخه‌ها کمک می‌کند بفهمیم در کدام دسته از طراحان غذا قرار می‌گیریم: بر اساس سابقه خود و علایق دسته مورد نظر را انتخاب می‌کنیم و به مهارت‌ها و دانشی که باید بیشتر پرورش دهیم اشراف پیدا می‌کنیم.
ادامه دارد ...
در بخش دوم به رویکردهای جدید در زمینه فود دیزاین خواهیم پرداخت.
